QTO - Sản xuất hồ tiêu hữu cơ đang mở ra hướng phát triển mới cho cây hồ tiêu Quảng Trị. Từ chỗ từng đối mặt với nhiều khó khăn do biến động thị trường và dịch bệnh, cây hồ tiêu nay đang dần hồi sinh nhờ được tổ chức sản xuất theo hướng an toàn, bền vững. Việc chuyển từ canh tác truyền thống sang sản xuất hữu cơ không chỉ giúp nông dân nâng cao thu nhập, giảm chi phí đầu vào, mà còn tạo nền tảng để xây dựng thương hiệu hồ tiêu hữu cơ Quảng Trị.

Gia tăng giá trị nhờ sản xuất hữu cơ

Những năm gần đây, sản xuất hồ tiêu hữu cơ đã trở thành hướng đi chủ lực trong chiến lược phát triển bền vững cây hồ tiêu của tỉnh. Trong đó, nhiều hộ nông dân và hợp tác xã (HTX) trên địa bàn các xã như Cồn Tiên, Cửa Tùng, Vĩnh Hoàng... đã mạnh dạn chuyển đổi phương thức canh tác, thay thế phân bón hóa học bằng chế phẩm sinh học, tận dụng nguồn phụ phẩm nông nghiệp để ủ phân hữu cơ, duy trì thảm thực vật tự nhiên và áp dụng quy trình chăm sóc an toàn.

Ông Hoàng Hồng Sơn, thôn An Cổ, xã Cửa Tùng đã gắn bó với cây hồ tiêu hàng chục năm nay, nhưng chỉ vài năm gần đây, ông mới chuyển sang sản xuất hữu cơ. Ban đầu còn bỡ ngỡ, song ông nhận ra lợi ích lớn nhất của trồng tiêu hữu cơ là an toàn cho người trồng. Ngoài ra, ông Sơn còn nuôi hàng chục tổ ong ruồi trong vườn tiêu để lấy mật, nguồn thu phụ giúp ông duy trì sản xuất. Với 1,2ha tiêu hữu cơ, mỗi năm ông thu gần 1,5 tấn tiêu khô, toàn bộ được HTX hồ tiêu Vĩnh Linh bao tiêu với giá cao hơn thị trường 10%-15%, sau khi trừ chi phí ông thu lãi 150-200 triệu đồng.

Từ khi chuyển sang sản xuất hữu cơ, vườn tiêu của ông Nguyễn Hồng Sơn ở xã Cửa Tùng đã gia tăng giá trị so với trước - Ảnh: T.Hoa

Còn ông Lê Xuân Thanh, thôn Tân Văn, xã Cồn Tiên cho biết, khi tham gia canh tác theo quy trình hữu cơ, ông thấy rất lợi và hiệu quả, nhất là việc tận dụng được phân hữu cơ từ trang trại chăn nuôi. Bên cạnh đó, việc sử dụng các chế phẩm sinh học để thay thế thuốc bảo vệ thực vật còn giúp gia đình ông Thanh không phải bỏ ra nhiều chi phí như trước kia mà hiệu quả thu lại rất lớn. “Điều đặc biệt trong quá trình canh tác tiêu hữu cơ này, tôi nhận thấy rằng tuổi thọ cây tiêu kéo dài hơn và ít bị sâu bệnh so với sản xuất truyền thống. Cùng với đó, việc bao tiêu sản phẩm được thực hiện tốt, giá bán cao so với thị trường. Với gần 1ha tiêu, mỗi vụ gia đình thu lãi từ 80-100 triệu đồng”, ông Thanh cho biết.

Không chỉ giúp cây tiêu phát triển khỏe, giảm sâu bệnh, trồng tiêu hữu cơ còn tạo ra sản phẩm có chất lượng vượt trội, đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của thị trường trong và ngoài nước. Giá tiêu hữu cơ của Quảng Trị hiện cao hơn 15%-20% so với tiêu sản xuất theo phương thức thông thường, đồng thời có đầu ra ổn định thông qua các doanh nghiệp, HTX liên kết sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi giá trị.

Tiềm năng và thách thức

Tại Quảng Trị, mô hình sản xuất hồ tiêu hữu cơ được triển khai từ năm 2018 tại xã Cồn Tiên với quy mô ban đầu 40ha, do Công ty Organics More liên kết thực hiện. Tính đến nay, diện tích trồng tiêu hữu cơ tại Cồn Tiên đã mở rộng hơn 60ha, thu hút 215 hộ dân tham gia sản xuất ổn định. Đây là vùng hồ tiêu hữu cơ đầu tiên của tỉnh được cấp liên tục trong 5 năm liền các chứng nhận quốc tế uy tín như tiêu chuẩn Mỹ (USDA), châu Âu (EU 834) và Nhật Bản (JAS). Sản phẩm tiêu hữu cơ từ vùng này được chế biến sâu và xuất khẩu thành công sang những thị trường khó tính như Đức, Mỹ, Nhật Bản.

Tại xã Cửa Tùng, HTX hồ tiêu Vĩnh Linh cũng đang phát triển gần 40ha tiêu hữu cơ đạt chứng nhận châu Âu. Từ kết quả khả quan đó, Công ty Organics More hiện đang lên kế hoạch liên kết và hướng tới mở rộng toàn bộ diện tích hồ tiêu sang canh tác hữu cơ tại xã Cồn Tiên và các xã lân cận như Vĩnh Hoàng, Cửa Tùng.

Khi sản xuất hữu cơ được tổ chức bài bản, đồng bộ từ quy trình đến thị trường, sản phẩm hồ tiêu sẽ tăng hiệu quả kinh tế cao cho người dân - Ảnh: T.Hoa

Tuy nhiên, phát triển hồ tiêu hữu cơ vẫn còn nhiều khó khăn. Theo Trưởng Trạm Bảo vệ thực vật Vĩnh Linh-Cồn Cỏ Lê Thị Hiền Lương, để đạt tiêu chuẩn hữu cơ, người trồng tiêu phải trải qua ít nhất 3 năm chuyển đổi nhằm “làm sạch” đất và phục hồi hệ sinh thái tự nhiên. Trong giai đoạn này, năng suất giảm, chi phí tăng, khiến nông dân chịu nhiều áp lực tài chính. Bên cạnh đó, kiến thức và kỹ thuật canh tác hữu cơ của nhiều hộ dân còn hạn chế, đặc biệt trong việc sử dụng phân bón vi sinh, phòng trừ sâu bệnh sinh học hay luân canh, che phủ cây trồng.

Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún cũng là một thách thức, gây trở ngại cho khâu thu mua, chế biến và xuất khẩu, trong khi chi phí chứng nhận và giám sát quốc tế vẫn còn quá cao so với khả năng của nông hộ. Ngoài ra, ngành hồ tiêu Việt Nam đang chịu sức ép cạnh tranh lớn từ các quốc gia sản xuất mạnh như Brazil, Indonesia; giá tiêu hữu cơ chưa ổn định, dễ khiến người dân quay lại canh tác hóa học. Các rủi ro khác từ thời tiết cực đoan, dịch bệnh “chết nhanh, chết chậm” vẫn là mối lo thường trực của người trồng tiêu...

Hiện toàn tỉnh hiện có 3.146ha hồ tiêu, trong đó diện tích đạt chứng nhận hữu cơ gần 100ha tập trung tại xã Cồn Tiên, Cửa Tùng. Với lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng, Quảng Trị được đánh giá có tiềm năng lớn để trở thành vùng sản xuất tiêu hữu cơ trọng điểm của miền Trung. Nhiều doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu đã quan tâm đầu tư, mở ra cơ hội gắn kết nông dân vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lê Hồng Phương cho biết: Để phát huy tiềm năng, sở đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ, phát triển vùng nguyên liệu tập trung, đào tạo kỹ thuật và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu. Hiện tỉnh cũng đã có nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích người dân ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất tiêu khô, đẩy mạnh sản xuất hữu cơ, phấn đấu đưa diện tích tiêu hữu cơ đến năm 2030 đạt 500ha.

Cùng với đó, tỉnh xác định tăng diện tích trồng tiêu ở những vùng đã được quy hoạch để bảo đảm đưa diện tích đạt khoảng 2.700ha canh tác theo hướng bền vững. Khi sản xuất hữu cơ được tổ chức bài bản, đồng bộ từ quy trình đến thị trường, hồ tiêu Quảng Trị không chỉ tăng giá trị kinh tế mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn bền vững.

Thanh Hoa